Haftalık Bülten 7 Eylül 2023

Geride bıraktığımız haftada DXY veABD tahvil getirilerinde yükselişsürdü

Hafta boyunca küresel çapta PMI eylül ayı nihai verileri gelmeye devam ederken, ABD tarafında bugün açıklanan Tarım Dışı İstihdam (TDİ) verisi öncesinde işgücü piyasasına yönelik öncü veriler takip edildi. Bugün yayınlanan Almanya ağustos ayı fabrika siparişleri ise piyasa beklentileri ve temmuz ayının üzerinde gerçekleşerek önümüzdeki döneme ilişkin imalat sanayi tarafında toparlanma olabileceğine dair sinyal verdi. Avrupa borsaları haberin de etkisiyle sabah saatlerinde pozitif fiyatlanmaktaydı. Alman DAX endeksinin getirisi günlük %1’i aşmıştı

Yılın üçüncü çeyreğinde negatif bir performans sergileyen borsalar yılın son çeyreğinin ilk haftasını da negatif kapamaya hazırlanıyor. Dünkü kapanışlar itibariyle Avrupa borsalarının performans olarak ABD hisse senedi piyasalarının gerisinde kaldığını görmüştük. Bugünkü ABD vadeli endeks fiyatlamalarına bakıldığında da görece üstünlüğün ABD’de kalmaya devam ettiği izleniyor. Bu hafta yayınlanan bileşik PMI endeksleri eylül nihai verileri incelendiğinde; ABD’de endeks 50,2 ile genişleme bölgesinde yeralırken, Euro Bölgesi’nde (EB) 47,2, İngiltere’de ise 48,5 ile daralma bölgesinde kalmaya devam etmesi borsalarda görülen seyirle benzerlik içeriyor.

Bu haftanın en önemli gelişmelerinden biri ise Dolar Endeksinde (DXY) yaşandı. Kasım 2022 sonundan beri ilk kez 107 seviyesinde kapanış gerçekleştiren DXY’nin, yükselişini sürdüren ABD 10 yıllık tahvil getirileriyle birlikte emtiaları aşağı yönde baskıladığı görüldü. ABD 10 yıllık tahvil getirilerinin Ağustos 2007 ortalarından beri en yüksek seviyesine ulaşması ise piyasada ‘Büyük Finansal Kriz’ dönemi öncesinde oluşan atmosferin bugünkü koşullarla kıyaslanmasına yol açtı.

Diğer yandan ABD eylül ayı TDİ artışı, piyasa beklentileri (170bin kişi) ve ağustos seviyesinin (187bin kişi) oldukça üzerinde 336bin kişi gerçekleşerek Fed’in güçlü istihdam sektörünü tanımını sürdürmesine destekleyici bir veri oldu. Veri sonrasında USD’de güçlenme görünürken, 10 yıllık tahvil getirileri ise %4,82’yi aştı. Bu veri sonrası altında satış baskısı devam etti. Altının onsu 1814$/ons seviyesine kadar gerileyerek Şubat 2023 sonundan beri en düşük seviyeye geldi. Dün itibariyle haftalık bazda %3,5 gerileyen S&P GSCI Sanayi Metalleri Endeksinin bugünkü satışlar sonrası değer kaybını sürdürmesi ile haftalık kaybının %4,8’i aşması muhtemel. DXY’deki güçlenmenin devam etmesi ve sıkı para politikası koşullarının uzun süre yürürlükte kalması sıcak paranın tekrar ülkesine dönmesine ve tahvil getirilerindeki artıştan faydalanmak adına ABD tahvillerine park etmesine yol açabilir. Öte yandan yatırımcıların USD talebinin karşılanması ve kurlardaki aşırı hareketlerin önüne geçilmesi adına Japonya ve Çin gibi ülkelerin sahipliğindeki ABD tahvillerinin satılarak nakit dolar edinilmesi durumu da tahvil getirilerini yukarı yönlü besleme olasılığına sahip. Bu da tahvil getirilerinin önümüzdeki dönemde yüksek kalmaya devam edebileceğine işaret ediyor.

Yurt içinde imalat sanayiinde bir miktar toparlanma görüldü. İstanbul Sanayi Odası Türkiye İmalat Satın Alma Yöneticileri Endeksi (PMI) eylül ayında 0,6 puan artışla 49,6’ya yükseldi. Tüketici enflasyonunda yıllık artış devam etti. TÜFE, eylülde aylık bazda %4,75 artarken, yıllık artış ise %58,94’ten %61,53’e yükseldi. Üçüncü çeyrekte birikimli enflasyon %25,1’e ulaştı. Aylık enflasyonun son iki aya kıyasla yavaşlamasında vergi artışlarının doğrudan etkisinin ortadan kalkması ile ücret ve kur geçişkenliğinin hafiflemesi rol oynadı. Reel sektörün (finansal kesim dışındaki firmalar) net döviz açık pozisyonu temmuzda aylık 3,6 milyar $ azalarak 79,3 milyar $ seviyesinde gerçekleşti.

Ticaret Bakanlığı’nın eylül geçici istatistiklerine göre dış ticaret dengesi 5,0 milyar $ açık verdi. İhracat yıllık %0,3 artışla 22,7 milyar $, ithalat ise %14,1 azalışla 27,7 milyar $ olarak gerçekleşti. 12 aylık birikimli dış ticaret açığı 118,3 milyar $’dan 113,7 milyar $’a geriledi. Altın haricinde mevsimsellikten arındırılmış olarak dış dengede geçen aya göre belirgini bir iyileşme görülmüyor. Reel efektif döviz kuru ise eylülde 52,4’ten 55,52’ye yükseldi.

Sanayi üretiminde ivme kaybı görülebilir

Sanayi üretimi (SÜE) takvim etkisinden arındırıldığında temmuzda yıllık bazda %7,4 arttı. Bu artışta baz etkisi büyük rol oynadı. Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış olarakaylık bazda %0,4 gerilerken, yıllık bazda ise %18,7 artış gösterdi. Öncü göstergeler, sanayi üretiminin ağustosta zayıflayacağı sinyalini veriyor. İSO imalatsanayi PMI endeksi ağustosta 49’a geriledi. Kapasite kullanım oranı (m.a.) ağustosta 1,2 puan düşerek %75,7 değerini aldı. RKGE, ağustosta mevsimsellikten arındırılmış olarak 0,3 puan azalışla 104,6 seviyesinde gerçekleşti.

Cari dengenin ağustosta sınırlı açık vermesini bekliyoruz

Cari işlemler dengesi temmuzda, hizmetler gelirinin olumlu katkısına rağmen dış ticaret açığı kaynaklı 5,47 milyar $ açık verdi. Böylece yılın ilk yedi ayında birikimli cari açık 42,3 milyar $ oldu. 12 aylık birikimli cari açık ise 56,5 milyar $’dan 58,5 milyar $’a yükseldi. Hizmetler dengesi 6,0 milyar $ fazla verdi. Seyahat gelirleri temmuz ayında 5,3 milyar $ seviyesinde gerçekleşti. Ağustos ayında ihracat yıllık %1,6 artarken, ithalat ise %6,9 azaldı. Böylece dış açık 8,7 milyar $ ile yüksek seyrini sürdürdü. Hizmet gelirlerinin mevsimsel etkilerle olumlu katkısının sürmesinin desteğiyle cari işlemler dengesinin ağustos ayında sınırlı bir açık vereceğini tahmin ediyoruz.

Enerji fiyatları aylık enflasyon artışında öne çıktı

ABD’de tüketici enflasyonu ağustosta aylık %0,6 artış gösterirken, yıllık artış ise %3,2’den %3,7’ye yükseldi. Yüksek enerji fiyatları enflasyondaki artışta etkili oldu. Enerji fiyatları temmuz ayındaki %0,1'lik yükselişin ardından ağustos ayında %5,6 artış gösterdi. Diğer taraftan, gıda fiyatları ağustos ayında üst üsteikinci ay %0,2 oranında yükseldi. Aylık artışa katkıda bulunan bir diğer kalem barınma endeksi oldu. Gıda ve enerji hariç çekirdek enflasyon ise ağustosta aylık bazda %0,3, yıllık bazda %4,3 oldu. Barınmanın da hariç tutulduğu süper çekirdek enflasyondaki aylık artış %0,4’e yükseldi (önceki ay: %0,2); ulaştırma fiyatlarındaki artış etkili oldu. Eylül’de TÜFE’nin aylık %0,3, yıllık bazda%3,6artması bekleniyor.

İhracatta düşüş eğilimi devam etti

Çin'in dış ticaret fazlası ağustosta 80,6 milyar $’dan 68,36 milyar $’a geriledi;son üç ayın en düşük seviyesi.Çin'in en büyük ticaret ortağı olan ASEAN bloku ile ticareti bir önceki yıla kıyasla %4,8 geriledi. Aynı dönemde AB ve ABD ile ticaret sırasıyla yıllık %7,8 ve %14,5 düştü. İhracat son dört aydır yıllık bazda geriliyor; ağustosta %8,8 azalış gösterdi. İthalatise ekim 2022’den bu yana (şubat hariç) yıllık bazda düşüş gösteriyor; ağustos yıllık bazda azalış %7,3 oldu. İç pazarda ve yurt dışında azalan talep kaynaklı Çin'in ticaret performansının yılın geri kalanında da zayıf seyretmesi muhtemel gözüküyor. Eylül’de ihracatın yıllık bazda %7,5, ithalatın ise %6,0 azalış göstermesi bekleniyor.

Euro Bölgesi’nde sanayi üretiminde zayıf seyir sürüyor

Euro Bölgesi’nde sanayi üretimi hazirandaki aylık %0,4'lük artışın ardından temmuzda %1,1 geriledi. Bunda özellikle sermaye mallarındaki %2,7 düşüş etkili oldu. Buna karşın, tüketim ve ara malları ile enerji üretimi arttı. Genel olarak sanayi mallarına yönelik talep son dönemde zayıf seyrediyor. İmalat sanayi PMI verileri de üretimde zayıfseyrin sürdüğüne işaret ediyor. PMI endeksi Temmuz 2022’den bu yana daralma bölgesinde. Endeks alt detaylarından yeni siparişlerde daralma sürüyor. Sanayi üretiminin ağustosta aylık bazda sınırlı artış göstermesi bekleniyor.

Ekonomik Araştırmalar

Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı (UNCTAD) tarafından Ticaret ve Kalkınma 2023 Raporu’nda küresel ekonomi için 2023 büyüme tahminini %2,7'den %2,4'e düşürürken; 2024 büyüme beklentisini de %2,5 olarak açıkladı.

Citigroup Çin’de perakende satış ve sanayi üretimi verilerinde iyimser olduklarına dikkat çekerek ihracattaki daralmanın azalabileceğini öngörürken; büyüme beklentisini %4,7’den %5’e revize etti.

Rusya Eylül Altın ve Döviz Rezervleri 576 milyar USD’den 568,4 milyar USD’ye geriledi.

UNCTAD raporunda Euro Bölgesi’nin 2023 yılı için büyüme tahmini %0,7'den %0,4'e düşürülürken; 2024'te ise büyümenin %1,2 seviyesine yükseleceği tahmin edildi.

ABD Eylül İşsizlik Başvuruları 204 binden 207 bine yükselse de beklentilerin altında kaldı.

ABD Ağustos Ticaret Dengesi -58,3 milyar USD ile 3 yılın en düşük seviyesinde açıklandı. (Beklenti: -59,8 milyar USD). Mal ve hizmet ticaretindeki açığın %9,9 oranında daralarak 2020’den beri görülen en düşük seviyeye ulaşması, Amerika'nın yabancı mallara olan talebindeki gerilemeyi ve yurt dışına mal sevkiyatındaki artışı yansıttı. İthalatlar %0,7 gerileyerek 314,3 milyar USD’ye ulaşırken; artan borçlanma maliyetleri nedeniyle yurt dışı mal alımının daha da gerileyeceği öngörülüyor. İlgili dönemde ihracatlar ise sermaye ve tüketim malları sevkiyatındaki artışın etkisiyle %1,6 oranında artarak 256 milyar USD’ye yükselirken; doların bir yılın en yüksek seviyesine yaklaşmasıyla ABD’nin mal ve hizmetlerinin denizaşırı müşteriler için daha pahalı hale gelmesi, önümüzdeki aylarda ihracatı baskılayabilecek önemli bir risk olarak öne çıkıyor. ABD ve Çin arasındaki mal ticareti açığı ise beş ayın en düşük seviyesinde seyrediyor. UNCTAD tarafından ABD ekonomisi için 2023 büyüme tahmini %0,9'dan %2'ye yükseltilirken; 2024 beklentisi %1,9 öngörüldü.

Türkiye Eylül Yabancılar Net Hisse Yatırımları –98 milyon USD; Yabancı Net Bono Yatırımları ise 18,2 milyon USD olarak açıklandı. (Öncekiler: 74 milyon USD, 92 milyon USD). Yabancı yatırımcılar 29 Eylül haftasında hisse piyasasında satıcılı konuma geçerken; tahvil pozisyonlarını ise artırmaya devam etti. Borsalardaki yabancı takas oranı ise 5 Ekim itibarıyla %34,11 seviyesinde seyrediyor. Kur Korumalı TL Mevduat ve Katılma Hesapları 3,304 trilyon TL’den 3,303 trilyon TL’ye geriledi. Merkez Bankası Rezervleri 125,5 milyar USD’den 122,2 milyar USD’ye gerilerken; Net Rezervler 20,64 milyar USD, Döviz Rezervleri ise 81,58 milyar USD ile bir önceki haftaya göre düştü. Altın Rezervleri ise 41,69 milyar USD’den 40,63 milyar USD’ye geriledi.

TCMB tarafından ihracatçıların finansman maliyetinin düşürülmesi adına reeskont kredilerinde finansman maliyetleri düşürülürken; firma limitlerinin de yükseltilmesine karar verildi. Buna göre KOBİ’lerin finansman erişimi artarken maliyetlerinin 15 puana yakın azalacağı öngörülüyor. Bankalara gönderilen uygulama talimatında reeskont kredilerinin toplam faiz maliyetinin, TCMB’nin politika faizini aşmayacağı bildirilirken; firma reeskont limitleri, KOBİ tanımında yer alan mali kriterin %50'si kadar belirlenmek üzere mikro işletmeler için reeskont limiti 5 milyon TL, küçük işletmeler için 50 milyon TL, orta ölçekli işletmeler için de 250 milyon TL olarak güncelleneceği açıklandı.

BM Ticaret ve Kalkınma Konferansı, Türkiye’nin 2023 büyüme beklentisini ekonomisinin %2,6’dan %3,7’e revize ederken; 2024 yılında %1,9 büyüme öngörüldü. Dünya Bankası ise tüketici talebinin gücünü koruduğuna ve politika belirsizliğinin azaldığına vurgu yaparak büyüme tahminini %3,2'den %4,2'ye yükseltti.

TCMB Başkanı Hafize Gaye Erkan, 11-13 Ekim tarihlerinde Fas’da düzenlenecek olan Dünya Bankası Grubu ve IMF Yıllık Toplantıları ‘na katılarak uluslararası fonlar ve yatırım bankalarıyla görüşmeye hazırlanıyor.